بيان مسئله:

كنترل ميزان رشد جمعيت يكي از مهمترين شاخصهاي توسعه بحساب مي آيد. جمعيت دنيا در سال ۱۹۵۰ دو و نيم ميليارد نفر بوده و اكنون از مرز ۶ مليارد نفر گذشته است و پيش بيني مي شود در سال ۲۰۲۵ ميلادي به ۵/۸ ميليارد نفر برسد طي همين سالها در ايران روند رشد جمعيت از متوسط دنيا بالاتر بود و جمعيت ۱۰ ميليوني ۱۰۰ سال قبل اكنون به نزديك به ۷ برابر رسيده است.

كشور جمهوري اسلامي ايران كه در دوران سالهاي اوليه انقلاب داراي رشد جمعيت بالا و در حدود۷/۲ (كه تا ۴/۳ نيز ذكر شده است) و در سالهاي اخير اين ميزان رشد تا حدود ۷/۱ (و مواردي تا ۲/۱ نيز ذكر شده) كاهش يافت اين كاهش رشد جمعيت ناشي از اجراي طرحها و برنامه هاي كنترل جمعيت در سالهاي اخير بوده است.

هرم سني جمعيت ايران در سالهاي اول بعد از انقلاب شكلي مخروطي با قاعده پهن به خود گرفت كه اين شكل نشانگر رشد جمعيت بالا است و در سالهاي بعد اين رشد بسرعت كنترل و باعث تغيير در شكل نمودار فوق گرديد بطوري كه اكنون يك ناحيه فرو رفته در قاعده مخروط را مي توان بوضوح مشاهده كرد مشابه اين تغيير را مي توان در نمودار رشد جمعيت كشور هاي اروپايي و بخصوص در كشور آلمان پس از جنگ جهاني اول مشاهده نمود كه البته اين تغيير شكل نمودار در اروپا در بين گروه جوانان و افراد ميانسال (بويژه مردان ) و بدليل كشته شدن سربازان در جنگ بوده است در حالي كه تغيير شكل مزبور در كشور ما ناشي از كنترل رشد جمعيت و تنظيم خانواده مي باشد.

كشور ايران داراي جمعيت جواني مي باشد و برابر آمار (در زمان مطالعه) حدود ۳۵% جمعيت كشور را افراد زير ۱۸ سال تشكيل مي دهند اين آمار اهميت تحقيق در مسائل جوانان و از جمله مسئله ازدواج را روشن تر مي نمايد.

براساس مطالعات انجام شده در سال ۱۳۶۵ از سوي سازمان ثبت احوال نشان مي دهد كه ۹۹ در صد از زنان كشور ما موفق به ازدواج مي شوند و تنها يك درصد آنان تا پايان عمر خود موفق به ازدواج نمي شوند.

شاخص ديگر ميانگين طول مدت ازدواج است كه اين رقم در جامعه ما بسيار بالا است.

الگوي ازدواج در ايران بر اساس باور مردم به اين گونه است كه شوهر بايد از زن بزرگتر باشد و ميزان تفاوت سن حداقل ۵ سال را لازم و اين اختلاف سن را ضامن بقاي خانواده ها مي دانند.

همچنين طبق تحقيق انجام شده از سوي سازمان ثبت احوال ميزان تفاوت سني زن و مرد در كشور طي سالهاي دهه ۶۰ بين ۸/۴ تا ۱/۵ بوده است اخيرا مجلس شوراي اسلامي نيز در يك طرح پيشنهادي سن قانوني ازدواج براي مردان ۱۸ و براي زنان را ۱۵ سال اعلام نمود.

آمار هاي موجود اختلاف سن زن و مرد را در جوامع مختلف و از جمله در جوامع غربي نيز در همين حدود نشان مي دهد تا به آنجا كه فرمول زير را كه از دوران ارسطو باقي مانده است براي تعيين سن مناسب ازدواج زن و مرد صادق دانسته اند.

عوامل موثر بر الگوي سني ازدواج:

الگوي سني ازدواج در هر جامعه اي تابع شرايط عرضه وتقاضاي حاكم بر آن جامعه مي باشد و عوامل موثر برآن عبارتند از:

الف – عوامل موثر بر سن ازدواج در زن و مرد

۱- وضعيت تحصيلي و فرهنگي افراد جامعه

۲- وضعيت اقتصادي جامعه

۳- امنيت و آرامش حاكم بر جامعه

۴- طبقه اجتماعي خانوار (شهري و روستايي – كارگري و كشاورزي)

۵- قوانين و مقررات حاكم بر جامعه

ب – عوامل موثر بر اختلاف سن زن ومرد در هنگام ازدواج

۱- سنتها و فرهنگ اختلاف سني زن و مرد در هنگام ازدواج حاكم بر هر جامعه

۲- وضعيت تحصيلي و فرهنگي افراد جامعه

۳- قوانين و مقررات حاكم بر جامعه

۴- ميانگين سن ازدواج در جامعه

ج – عوامل موثر بر افزايش و كاهش ميزان ازدواج

۱- وضعيت اقتصادي جامعه

۲- پايين بودن سن ازدواج

۳- پذيرش فرهنگ تجرد در جامعه

د – عوامل موثر بر ازدواج مجدد در زن ومرد

۱- پذيرش فرهنگ چند همسري از سوي جامعه

۲- ميزان طلاق در جامعه

۳- ميزان از دست دادن همسر بدليل فوت در بين زنان و مردان

ه- عوامل موثر بر نسبت جنسي در جامعه

۱- تعداد پسر و دختر مجرد هر گروه سني

۲- تغييرات در الگوي باروري و افزايش و يا كاهش شديد رشد جمعيت

۳- مرگ و مير و يا تلفات ناشي از جنگ در بين جنس مذكر

۴- مهاجرت ها ي بي رويه جوانان به خارج از كشور

۵- مهاجرت هاي بي رويه اتباع خارجي بي همسر به داخل كشور

۶- مهاجرت هاي شغلي در بين جنس مذكر