تعاريف جهانگردی:
به دليل چند وجهي بودن و ميان رشته اي بودن جهانگردي ، از ديدگاه هاي مختلفي اعم از اقتصادي ، جامعه شناختي ، جغرافيايي و مديريتي مي تواند مورد بررسي قرار گيرد . شايد به همين دليل است كه تا كنون تعاريف متعددي از جهانگردي با توجه به ديدگاه رشته هاي مختلف صورت گرفته است .
آرتور بورمن (۱۹۳۱) جهانگردي را چنين تعريف كرده است :« جهانگردي مجموعه مسافرتهايي را در بر مي گيرد كه به منظور استراحت و تفريح و تجارت يا ديگر فعاليت هاي شغلي و يا اينكه به منظور شركت در مراسم خاص انجام مي گيرد و غبيب شخص جهانگرد از محل سكونت دايم خود در طي اين مسافرت موقتي و گذرا مي باشد. بديهي است كسانيكه اقدام به مسافرت هاي شغلي منظمي بين محل كار و زندگي خود مي كنند مشمول اين تعريف نمي شوند.» . از ديدگاه بازاريابي و بازاريابان گردشگري به مجموعه فعاليتي گفته مي شود كه در جريان مسافرت يك گردشگر اتفاق مي افتد. اين فرايند شامل هر فرايندي از قبيل برنامه ريزي سفر ، مسافرت به مقصد ، اقامت ، بازگشت و حتي يادآوري خاطرات آن نيز مي شود. همچنين فعاليت هايي را كه گردشگر به عنوان بخشي از سفر انجام مي دهد نظير خريد كالاهاي مختلف و تعامل بين ميزبان و ميهمان را نيز در بر مي گيرد . به طور كلي مي توان هر گونه فعاليت و فعل و انفعالي را كه در جريان سفر يك سياحتگر اتفاق مي افتد گردشگري تلقي كرد (Lumsdon , les, 1997, 18) .
در سال ۱۹۴۲ اقتصاددان هاي سوييسي كه بيشتر جهانگردي را محور تحقيقات و مطالعات خود قرار داده بودند ، تعريف نسبتاً بهتري به دست دادند كه از آن جمله مي توان از تعريف هونزيكر – كراپف نام برد . به عقيده آنان جهانگردي عبارت است از ظهور مجموعه روابطي كه از مسافرت و اقامت يك نفر غيربومي بدون اقامت و اشتغال دايم در يك محل به وجود مي آيد . اين تعريف از جانب انجمن بين المللي متخصصين علمي جهانگردي يعني AIEST مورد قبول قرار گرفت (رضواني ، علي اصغر ؛ ۱۳۷۴ : ۲۸ ) .
در مسابقاتي كه اتحاديه بين المللي جهانگردي براي به دست آوردن يك تعريف جامعه از جهانگردي گذشته بود ، تعريف زير از ميان تعاريف به دست آمده برگزيده شده ، برطبق اين تعريف جامع از جهانگردي عبارت است از مجموعه تغييرات مكاني انسان ها و فعاليتي است كه از آن منتج مي شوند. اين تغييرات خود ناشي از به واقعيت پيوستن خواست هايي است كه انسان را به جابه جايي ودار مي كند و بالقوه در هر شخصي با شد ت و ضعف متفاوت وجود دارند. (رهنمايي ، تقي ؛ ۱۳۶۹ :۲۵ ) .
سازمان جهاني جهانگردي تعريف ذيل را در مورد جهانگردي ارايه كرده است : « جهانگردي يا گردشگري ، مجموعه كارهايي است كه فرد در مسافرت و در مكاني خارج از محيط محصول خود انجام مي دهد ، اين مسافرت بيش از يك سال طول نمي كشد و هدف آن تفريح ، تجارت يا فعاليت هاي ديگر است » . (W.T.O , 1997 )
در تمام تعاريف بالا ، اشتراكاتي از قبيل جدا شدن فرد از محل زندگي دايمي خود ، موقتي بودن سفر و فعاليت هايي مانند تفريح و سرگرمي و يا بازيد مشاهده مي شود.

تعاريف جهانگرد:
اصطلاح توريست (جهانگرد ) از قرن نوزدهم معمول شد در آن زمان اشراف زادگان فرانسه مي بايست براي تكميل تحصيلات و كسب تجربه هاي لازم زندگي اقدام به مسافرت نمايند اين جوانان در آن زمان توريست ناميده مي شدند و بعدها در فرانسه اين اصطلاح در مورد كساني به كار مي رفت كه براي سرگرمي و وقت گذراني و گردش به فرانسه سفر مي كردند و بعداً با تعميم بيشتر به كساني اطلاق مي شد كه اصولاً به اين منظور به سفر مي رفتند . كم كم توريست به بعضي از زبانهاي ديگر وارد شد و از آن واژه توريسم به وجود آمد ، از همان زمان توريست به بعضي از مسافرت ها و مسافريني گفته مي شود كه هدف آنها استراحت ، گردش ‌، سرگرمي و آشنايي با مردم بود و نه كسب درآمد و اشتغال به كار . در زبان فارسي اصطلاح سياح در گذشته به كساني گفته مي شد كه با هدف و منظور شخصي دست به سفر مي زنند ، مانند ناصر خسرو ، سعدي و اين واژه در زبان فارسي تا نيمه اول قرن بيستم در معني فوق به كار مي رفت تا آنكه دو واژه جهانگرد و جهانگردي جاي آن را گرفت اما در اروپا گرچه در قرن هفدهم احتياج به چاپ كتاب راهنمايي جهانگردي احساس شد ولي تعداد كساني قادر بودند براي سرگرمي و استراحت اقدام به سفر به يك كشور خارجي نمايند بسيار كم و محدود بود و اين عدم امكان و محدوديت تا قرن نوزدهم ادامه داشت ، زيرا مسافرت ها اغلب طولاني و ناراحت كننده بودند و وسايل حمل و نقل سريع و راحت وجود نداشت ، مخارج حمل و نقل و مسافرت نيز بسيار گران تمام مي شد. در سال ۱۹۲۵ كميته مخصوص آمارگيري مجمع ملل افراد زير را جهانگرد شناخت :
۱- كساني كه براي تفريح و دلايل شخصي با مقاصد پزشكي و درماني سفر مي كنند .
۲- كساني كه براي شركت در كنفرانس ها ، نمايشگاه ها ، مراسم مذهبي ، مسابقات ورزشي و از اين قبيل به كشورهاي ديگر سفر مي كنند.
۳- كساني كه به منظور بازاريابي و امور بازرگاني سفر مي كنند.
۴- افرادي كه با كشتي مسافرت مي كنند و در بندري در مسير راه تا ۲۴ ساعت اقامت مي نمايند.
در سال ۱۹۳۷ نیز کمیته ویژه در رم جهت بررسی پاره ای از مسائل صنعت توریسم تشکیل گردید و مفهوم توریسم تفریحی به این شرح ارائه شد؛ افرادی که در یک دوره ۲۴ ساعته یا بیشتر به یک کشور خارجی سفر می کنند توریست خوانده می شوند. این کمیته مسافرت های زیر را به عنوان حرکت های توریستی به شمار آورد.
۱- افرادی که جهت خوشگذرانی ، دلایل شخصی و مسائل بهداشتی به مسافرت می روند.
۲- افرادی که برای شرکت در کنفرانس مسافرت می کنند.
۳- افرادی که جهت انجام کارهای بازرگانی مسافرت می کنند.
۴- افرادی که به گردش دریایی می روند.
در سال ۱۹۶۳ از طرف سازمان ملل و براساس پیشنهاد کنفرانس بین المللی ترانسپورت و جهانگردی (IUOTO) در رم تعریف زیر از جهانگردی ارائه شده توریست یا بازدید کننده موقت کسی است که به منظور تفریح ، استراحت ، گذران تعطیلات ، بازدید از نقاط دیدنی ، انجام امور پزشکی ، درمانی و معالجه ، تجارب ، ورزش ، زیارت ، دیدار از خانواده ، مأموریت و شرکت در کنفرانس ها ، به کشورهای غیر از کشور خود سفر می کنند ، مشروط بر اینکه حداقل مدت اقامت او از ۲۴ ساعت کمتر واز سه ماه بیشتر نبوده و کسب شغل و پیشه هم مدنظر نباشد.
سازمان جهانی جهانگردی (W.T.O) ضمن انجام یک تقسیم بندی بین اصطلاحات جهانگرد یا گردشگر (Tourist) گردشگر یک روزه (same day visitor) ، دیدار کننده (visitor) و مسافر (Traveler ) تعاریف ذیر را ارائه می دهد :
۱- جهانگرد یا گردشگر(دیدار کننده یک شبه ) : مقصود کسی است که دست کم یک شب در یک اقامتگاه عمومی یا خصوصی ، در محل مورد بازید به سر برد.
۲- گردشگر یک روزه کسی است که یک روز به مکان دیگری می رود ولی شب را آنجا نمی گذراند .
۳- دیدار کننده کسی است که به مکانی غیر از محیط معمولی خود مسافرت می کند کمتر از ۱۲ ماه متوالی در آن به سر می برد و هدف اصلی از این مسافرت این نیست که در مکان مورد بازدید در ازاء در یافت پول کار کند.
مسافر کسی است که که بین دو یا چند نقطه مسافرت کند.
با توجه به مجموعه تعاریف عنوان شده در مورد جهانگرد ، باید گفت سه ویژگی اصلی در این تعاریف مدنظر است :
الف ) مدت زمان مسافرت
ب) فاصله مکانی
ج) انگیزه ها و اهداف مسافرت
بنابراین جهانگرد به کسی اطلاق می شود که مدت زمان سفر او بیش از ۲۴ ساعت و کمتر از ۱۲ ماه به طول انجامد ، فاصله مکانی مسافرت باید بیش از ۷۰ کیلومتر باشد و سفر او با یکی از انگیزه های تفریحی استراحتی ، فرهنگی ، دیدار از آثار باستانی و تاریخی ، بازدید از مناظر طبیعی و یا موارد مشابه صورت گیرد.
البته با در نظر گرفتن اهداف ، انگیزه ها ، مقاصد و مدت سفر جهانگردی تقسیم بندی های مختلفی از جهانگرد صورت گرفته است که در شکل۱ تقسیم بندی سازمان جهانی جهانگردی از دیدار کنندگان بین المللی آورده شده است .

انواع جهانگردي:
تا قبل از جنگ جهاني اول ، امكانات تفكيك اشكال جهانگردي با توجه به طبقات وجود نداشت ، در حالي كه امروزه بايد عوامل را مورد استفاده قرار دهد كه اين عوامل شامل زمان ، مكان ، انگيزه و هدف است با توجه به مدت زمان اقامت و يا عبارتي ديگر طول مدت مسافرت مي توان از جهانگردي كوتاه مدت و جهانگردي دراز مدت صحبت نمود و آنها را از يكديگر تفيكيك كرد. فصل سال نيز مي توان از جهانگردي كوتاه مدت و جهانگردي دراز مدت صحبت نمود و آنها را از يكديگر تفكيك كرد . فصل سال نيز مي تواند دو نوع از جهانگردي را كه شامل توريسم زمستاني (از آبان تا فروردين ) و توريسم تابستاني (از ارديبهشت تا مهرماه ) است ، مشخص نماید . مکان مسافرت و یا محل اقامتی که توریست انتخاب می کند ، نیز ، شکل معینی را عرضه می دارد . اقامت ممکن است در هتل ، کمپینگ ، ویلای شخصی و یا خانه های اجاره ای باشد. انجام چنین مسافرت هایی معمولاً توسط وسایط حمل و نقل زمینی ، هوایی و یا دریایی صورت می گیرد که این عامل نیز خود می تواند شکل خاصی از جهانگردی را بنام جهانگردی زمینی ، هوایی و دریایی را به وجود آورد.