پيش گفتار :
بهره برداري از حداكثر ظرفيت هاي نصب شده ماشين آلات و ساير عوامل كه بتوانند كارآيي كارخانجات را به حداكثر برسانند و در عين حال نقش كاهنده و يا جايگزين منابع ديگر را داشته باشند هدفي است كه « مديريت ظرفيت» در بهره وري بيشتر واحدهاي توليدي دنبال مي كند دركنار و هماهنگ بااين موضوع مهندسي صنايع نيزعوامل كيفي توليد را هدايت و ساير واحدهاي مهندس را به اين منظور بخدمت مي گيرد. پژوهش در مورد استفاده از منابع پوزولان نيز از عملياتي است كه در چهار چوب نيل به اين اهداف شروع و در حال انجام مي باشد.
پوزولان يكي از منابع معدني و مكانيكي موجود در طبيعت مي باشد كه از مخلوط كردن آن با كلينكر سيمان وسايش بحد لازم مي تواند سيماني را توليد نمود كه از نقطه نظر بعضي از خواص نسبت به سيمان پرتلند معمولي امتيازهائي را دارا مي باشد. استفاده از اين ماده معدني كه نهايتاً باعث كاهش قيمت تمام شده سيمان و نيز افزايش توليد مي گردد.
آنچه در اين پروژه آمده است نتايج مربوط به اكتشاف ذخاير پوزولاني در شعاع ۱۵۰ كيلو متري اطراف كارخانه سيمان اردبيل و هم چنين كارخانجات در دست احداث مي باشد. بدين منظور پس از شناسايي هر كانسار پوزولاني روي نمونه اي مخلوط هاي مختلف صورت گرفته است. براساس اين آزمايشات ارزيابي مقدماتي هر كانسار و انتخاب اولويت ها براي اكتشافات تفضيلي و بررسيهاي نهايي كاربرد موجود در آن انجام پذيرفته است. بديهي است انجام بررسيهاي تفظيلي مي بايست متقابلاً دنبال گردند. اميد است اين بررسيها بتواند آغازي براي استفاده مطلوب از منابع كشور و توليد انبوده اين نوع سيمال گردد.

مقدمه :
از آنجا كه مناطق مورد مطالعه بيشتر توف هاي پا ميس دار رويا پاميس برشيا ميباشند. بجاست كه مقدمتاً در مورد پاميس، منشأ آن و موارد استفاده اش در صنعت شرحي مختصر ارائه گردد.
پاميس به شيشه هاي ولكانيكي اسيد و آبداري اطلاق ميشود كه سرد شدن سريع گدازه هاي شيشه اي اسيد و سرشار از آب در فشار آتمسفر حاصل شده اند. در اين حالت گدازه هاي اسيد به مواد كف مانند حاوي حباب هاي فراواني و ذرات جامد كوچك تبديل ميگردند كه متشكل از ذرات زاويه دار شيشه و يا قطعات خرد شده پاميس ميباشند. آزمايش نشان داده است كه اگر يك ماده مذاب ريوليتي با حرارت ۸۷۰ تا ۹۰۰ درجه در مجاورت كمي آب ( ۵/۰ درصد) وجود داشته باشد و در فشار آتمسفر بسرعت سرد شود به پاميس تبديل ميگردد.
پاميس بشدت متخلخل بوده و حفره هاي بيشمار آن توسط گازها خصوصاً بخار آب حاصل ميشوند كه موقع سرد شدن سريع حاصل شده اند. اگر چه وزن مخصوص شيشه واقعي ۵/۲ است، اما ساخت حفره اي پاميس وزن مخصوص آنرا به كمتر از ۱ نيز كاهش ميدهد و چون اين حفرات مسدود ميباشند قابليت نفوذ خيلي كمي داشته و قطعات آن براي مدتهاي طولاني بر روي آب شناور ميمانند چگالي ظاهري پاميس كلوخه اي ۴۰۰ تا ۱۴۰۰ Kg/M³ ، تخلخل آن ۸۰ درصد و مقاومت آن در مقابل تراكم ۴/۰ تا ۲ Mpa و سختي آن ۶ ميباشد. اگر اندازه ذرات پاميس كوچكتر از ۲ ميليمتر باشد به آن پاميسيت مي گويند. به خاكستر آتشفشاني نيز پاميسيت مي گويند. پاميس در حقيقت شيشه جوشيده و كف كرده ايست كه حاوي ذرات متراكم و سخت شيشه، ذرات ريز بلوركوارتز، فلدسپات و كاني تيره ميباشد. پاميس و پاميسيت معمولاً با هم تشكيل ميشوند و در صورت تراكم به توف هاي اسيدي تبديل ميشوند.

موارد استفاده پاميس:
پاميس و پاميسيت حدود ۶۰ سال بعنوان ماده ساينده مصرف ميگرديد و تا سال ۱۹۴۰ نيز مهمترين مورد مصرف آن بعنوان ماده ساينده بوده است.
در صابون سازي و مواد پاك كننده وسايل خانگي نيز مصرف دارد. انواع خيلي ريز آن (مانند ذرات غبار) براي صيقل دادن ظروف نقره و قطعات فلزي و لوازم چوبي مورد استفاده قرار ميگرند.
مهندسين رومي درگذشته مخلوطي از آهك و خاكستر آتشفشاني را بصورت يك ملات بكار ميبردند كه بر ملات آهكي برتري داشت اين سيمان خيلي قوي و در مقابل آب دريا مقاوم بوده و در هر دو شرايط زير آب و بيرون از آب سخت ميگردد. خاكستر آتشفشاني اين سيمان در اطراف شهرهاي پوزولي و ناپل قرار داشته و بهمين منظور به سيمان پوزولان معروف شده است. اين نوع سيمان سالهاست كه در اروپا مصرف ميشود و در امريكا نيز پاميس و پاميسيت را با سيمان پرتلند مخلوط نموده و در ساختمان سدها و كانال ها بكار ميبرند.
از سال ۱۹۴۰ به بعد مصرف پاميس در مقياس وسيعي افزايش پيدا كرد. پاميس خرد شده و درجه بندي شده بعنوان يكي از اجزاء مهم سيمان سبك و قطعات سيماني پيش ساخته و سيمان نرم مصرف ميشود.
پاميس و پاميسيت خرد و آسياب شده بجاي ماسه براي ساختن بتن عايق حرارتي و صوتي، كمك صافي، تقويت كننده و خاك مواد حشره كش و روكش سطح سياه اسفالت جاده ها، در مرغداري ها و در موراد متعدد ديگري مصرف ميگردد.

خصوصيات پاميس جهت مصرف در سيمان پرتلند:
پوزولان به تنهايي قابل مصرف نيست و معمولاً به نسبتهاي مختلف با سيمان پرتلند يا آهك پخته مصرف ميگردد. سيمان پرتلند- پوزولان در مقابل آبهاي نمكدار و فرسايش مقاومت زيادي دارد. ضمناً هزينه توليد آن نيز كمتر از سيمان پرتلند است.
سيمان پوزولاني در روزهاي اول مقاومت كمتري از سيمان پرتلند را نشان ميدهند.
ولي در محيط مناسب پس از گذشت زماني بيش از شش ماه مقاومت آن از سيمان پرتلند بيشتر مي شود. توليد سيمان با استفاده از مواد افزودني از دير زمان مورد توجه بوده است براي اولين بار روميهاي قديم در نزديكي شهر POZZUOLI در ايتاليا با اختلاط مواد ولكانيكي آتشفشان و زو وآهك شكفته ملاتي تهيه نمودند كه در دراز مدت مقاومت زيادي از خودشان داده است اين نوع مواد كه با آهك تشكيل پيوندهاي هيدروليكي مينمايند پوزولان ناميده مي شوند. در حال حاضر در بسياري از كشورهاي جهان مواد طبيعي و مصنوعي داراي خواص پوزولان هستند را براساس نوع و كاربرد تا ۴۰% به كلينكر سيمان مي افزايند وسايش ميدهند يا اينكه مواد پوزولان سائيده شده را مستقيماً با سيمان مخلوط و سيمان پوزولاني تهيه نمايند.
در ايران اكثر كارخانجات سيمان پوزولاي ( سنگ تر است) توليد مي كنند.

فصل اول
كليات
موقعيت جغرافيايي
مقدمه
فصل دوم
خلاصه اي از زمين شناسي منطقه اردبيل
فصل سوم
خاصيت پوزولان
بارزترين نكات مثبت توليد سيمان با مواد افزودني
كشورهاي توليد كننده سيمان پوزولاني و استانداردهاي آن
بررسيهاي مقدماتي براي شناسايي و اكتشاف مواد پوزولان
مناطق مورد بررسي جهت اكتشاف مقدماتي مواد پوزولاني در اردبيل
۱- توف برشها وهيا لوكلاستيت هاي ائوسن
۱-۱- زمين شناسي
۱-۲- سنگ شناسي
۱-۳- پوزولان اكتيويته
۱-۴- ذخيره احتمالي
۱-۵- نگرشي به جنبه هاي اقتصادي
۲- توف ها و توف برشهاي پاميس دار موجود در رسوبات جنوب اردبيل
۲-۱- خلاصه اي از زمين شناسي حوضه رسوبي نئوژن در جنوب اردبيل
۲-۲- بررسي توفهاي پاميس دار موجود در رسوبات جنوب اردبيل بعنوان ماده اوليه سيمان پوزولان
۲-۲-۱ انديس شماره ۱ (انديس چاي سيغرلي)
الف- موقعيت جغرافيايي
ب- شرح واحدهاي سنگي
ج- مطالعات سنگ شناسي
د- آزمايشات ميزان فعاليت پوزولاني
م- ذخيره احتمالي
ه- نگرشي به جنبه هاي اقتصادي
۲-۲-۲ انديس شماره ۲ (انديس ديم سيغرلي – اوچقاز)
الف – موقعيت جغرافيائي
ب- شرح واحد هاي سنگي
ج- مطالعات سنگ شناسي
د- آزمايشات پوزولان اكتيويته
م- ذخيره احتمالي
ه- نگرشي به جنبه هاي اقتصادي
۲-۲-۳ انديس شماره ۳ (انديش قشلاق قاسملو)
الف- موقعيت جغرافيايي
ب- شرح واحدهاي سنگي
ج- مطالعات سنگ شناسي
د- آزمايشات پوزولان اكتيويته
م- ذخيره احتمالي
ه- نگرشي به جنبه هاي اقتصادي
۲-۲-۴ – انديس شماره ۴ (انديس الماس كندي)
الف- موقعيت جغرافيايي
ب- شرح واحدهاي سنگي
ج- مطالعات سنگ شناسي
د- آزمايش پوزولان اكتيويته
م- ذخيره احتمالي
هـ – نگرشي به جنبه هاي اقتصادي
۳- ايگنمبريت ها و خاكسترهاي آتشفشاني مربوط به فعاليت آتشفشاني سبلان
۳-۱- مختصري در مورد زمين شناسي آتشفشان سبلان
۳-۲- بررسي ايگنمبريت هاي دره قطور سويي بعنوان ماده اوليه سيمان پوزولان
۳-۲-۱ مطالعات سنگ شناسي
۳-۲-۲- آزمايش پوزولان اكتيويته
۳-۲-۳- ذخيره احتمالي
۳-۲-۴- نگرشي به جنبه هاي اقتصادي
۳-۳- نهشته هاي خاكستر دامنه هاي شرقي سبلان
۳-۳-۱- انديس شماره ۱(انديس غرب سرعين)
۳-۳-۲- انديس شماره ۲(انديس حسن باري)
۳-۳-۳- انديس شماره ۳ (انديس ايمچه)
۳-۳-۴- انديس شماره ۴ (انديس باري)
۳-۳-۵- انديس شماره ۵ (انديس ديج و يجين)
۳-۳-۶- انديس شماره ۶- (انديس حمله ور)
۳-۳-۷- مطالعات سنگ شناسي
۳-۳-۸- آزمايش پوزولان اكتيويته
۳-۳-۹- ذخيره احتمالي
۳-۳-۱۰- نگرشي به جنبه هاي اقتصادي
ارزيابي كلي