مقاله بررسی عوامل موثر بر شکل گیری هویت اجتماعی دانش آموزان متوسطه شهر نیشابور

چکیده
این تحقیق با هدف بررسی عوامل موثر بر شکل گیری هویت اجتماعی دانش آموزان متوسطه شهر نیشابور از سه بعد دینی ، خانوادگی و ملی شکل گرفته است. فرضیات اصلی این تحقیق عبارتند از : جنس، پایگاه اقتصادی – اجتماعی ، میزان رضایت از خود ، درونی شدن ارزشها ، هماهنگی ارزشهای گروهی ، تایید دیگران که بر هویت اجتماعی دانش آموزان موثر می باشند .
این تحقیق به شیوه پیمایشی انجام شده و از تکنیک پرسشنامه برای جمع آوری داده ها استفاده شده است . جامعه آماری تمام دانش آموزان پایه اول و دوم و سوم متوسطه نیشابور (۱۵۳۳۶ نفر) می باشند . حجم نمونه ۳۷۵ نفر شد که ۱۹۰ نفر دانش آموز پسر و ۱۸۵ نفر دانش آموز دختر را در بر می گیرد . شیوه نمونه گیری قشر بندی است که نمونه ها از رشته های عمومی ، انسانی ، تجربی ، ریاضی ، فنی و حرفه ای و کار و دانش به تفکیک جنس و پایه تحصیلی به صورت تصادفی انتخاب شده است . تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از t-test و ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل چند متغیری (رگرسیون چندگانه) و تحلیل مسیر صورت گرفته است .
نتایج تحقیق نشان داد که بین متغیرهای مستقل (میزان رضایت از خود ، درونی شدن ارزشها، هماهنگی ارزشهای گروهی و تایید دیگران ) با متغیر وابسته هویت اجتماعی و سه بعد آن (ملی ، دینی، خانوادگی) رابطه معنا دار مثبت وجود داشت . یعنی با افزایش متغیرهای مستقل متغیر وابسته هم افزایش می یابد . و بین متغیر پایگاه اقتصادی- اجتماعی با هویت اجتماعی رابطه معناداری وجود نداشت . ولی با بعد ملی رابطه معنا دار و معکوس و با بعد خانوادگی رابطه معنادار و مثبت وجود داشت . یعنی هر چه پایگاه اقتصادی – اجتماعی والدین بالاتر باشد ، هویت ملی آنان ضعیف تر و هویت خانوادگی آنها ، قوی تر می شود . بین متغیر جنس با هویت اجتماعی رابطه معنادار وجود نداشت ولی با بعد دینی رابطه معنا دار وجود داشت . بدین معنا که : دختران هویت دینی قوی تری نسبت به پسران داشتند.
مقدمه
آنچه موجب شد تا پژوهش فعلي با اين عنوان در خصوص دانش آموزان متوسطه انجام شود، به دليل اشتغال به تدریس (نگارنده) در مقطع متوسطه شهرستان نيشابور است که مدام شاهد نگراني هاي همكاران فرهنگي و همچنين مراجعات مكرر اوليا و اظهار نگراني از وضعيت تحصيلي و اخلاقي فرزندانشان ، بودم و با توجه با اينكه همگي دبيران و اوليا به اتفاق معتقد بودند كه نسل فعلي با نسلهاي قبلي بسیار متفاوت مي باشد و يك شكاف نسلي عميق احساس مي كردند و از طرفي مشاهده برخي از رفتارها و حركات و گرايشات در كلاس هاي درس ، مرا بر آن داشت تا در زمينه هويت اجتماعي آنان و مسائل تأثير گذار بر آن به صورت جدي به مطالعه بپردازم و بدین صورت زمينه تحقيق حاضر فراهم شد.
در اين فصل مسأله تحقيق مطرح و اهميت و ضرورت آن بيان مي شود و سپس اهداف تحقيق، محدوده زماني و مكاني و پيشينه تحقيق عنوان مي شود، و در نهايت به موانع و تنگناهاي تحقيق پرداخته مي شود.
بيان مسأله
در طي مطالعات مقدماتي و مصاحبه هاي اكتشافي با مسئولين آموزش و پرورش، اوليا ، مربيان، دبيران و دانش آموزان، نتايج بدست آمده نشان داد که ، برخي از دانش آموزان ارتباط چنداني با خانواده هايشان نداشتند ، نسبت به انجام فرايض ديني توجه جدي از خودشان نشان نمي دادند و برخی به آئین مسیحیت گرایش داشتند ، به آداب و رسوم ملي اهميت نمي دادند و حتي زندگي در كشورهاي ديگر را ترجيح مي دادند كه اينها خود نشان از ضعف هويت خانوادگي، ديني و ملي آنان بود . انجام برخي از حركات و نوع آرايشها در هر دو جنس مسئله هويت جنسي آنان را هم خدشه دار نموده است. عدم رضايت از خود، خانواده‌، كشور، دين و … باعث سست شدن هويت اجتماعي برخي از دانش آموزان شده است که نتايج اين ضعف هويتي عبارتند از: بي انگيزگي نسبت به مسائل آموزشي، گستردگي ناهنجاري هاي اخلاقي، بي نظمي و بي انضباطي، نگراني ، نا اميدي و…. حال براي محقق اين سئوالات و يافتن جوابي براي اينها مطرح است :
۱ـ چه عواملي بر شكل گيري هويت اجتماعي دانش آموزان مؤثر است؟
۲ـ آيا ميزان رضايت از خود بر هويت اجتماعي دانش آموزان تأثير دارد؟
۳ـ آيا پايگاه اقتصادي ـ اجتماعي والدین بر هويت اجتماعي دانش آموزان مؤثر است؟
۴ـ آيا جنس دانش آموزان با هويت اجتماعي آنان رابطه دارد؟
۵ـ آيا میزان دروني شدن ارزشها در دانش آموزان با هويت اجتماعي آنان مرتبط است؟
۶ـ آيا هماهنگي ارزش هاي گروهي بر هويت اجتماعي دانش آموزان تأثير مي گذارد؟
۷ـ آيا مورد تأييد ديگران بودن با هويت اجتماعي دانش آموزان ارتباطي دارد؟
اهميت و ضرورت تحقيق
از آن جا كه بحران هويت از سالهاي نوجواني آغاز مي شود و بخش عظيمي از دانش آموزان دبيرستاني، در اين سنين قرار گرفته اند و با توجه به نگراني هايي كه در زمينه علايق و گرايشات و رفتار هاي دانش آموزان مشاهده مي شود و از آن جا كه بخش مهمي از وجود دانش آموزان را هويت آنان تشكيل مي دهد و زندگي فردي و اجتماعي آنها نیز متأثر از اين مسئله است ، آنان در جستجوي هويت مي باشند و موقعيت مبهم دانش آموزان دبيرستاني،در فرهنگ و جامعه معاصر، اين نتيجه را براي آنها در بر دارد كه فرصتي را به منظور آزمودن شيوه هاي مختلف زندگي به آنها مي دهد، تا آنها تصميم بگيرند كه چه الگو هاي رفتاري، ارزشي و نگرشي بهتر مي تواند نياز هاي آنها را تأمين نمايد. در برخورد با دانش آموزان در كلاس هاي درسي يا مشاوره هاي فردي با دانش آموزان ، دریافتم که گرايش به آئين مسيحيت و زندگي در كشورهاي ديگر را صرفاً به خاطر احساس آزادي بيشتر براي رفع نياز هايشان ابراز مي كنند. همچنين مصرف مشروبات الكلي، قليان و سيگار، ارتباطات جنسي و … را صرفاً در راستاي رفع نياز هایشان ارزيابي مي کردند و اين مسئله هويت ديني، ملي و خانوادگي آنان را خدشه دار نموده است و بخش عظيمي از جمعيت انساني كه بايد در جهت آبادانی و حفظ آرمانها و ارزشهاي كشور، آموزشهاي لازم را ببينند و در آينده به خدمت گرفته شوند، به نحو احسن و شايسته مورد استفاده قرار نمي گيرند.
در جهان امروز ((وضعیت و جایگاه هر کشوری با توجه به ساختار ، روند ، ماهیت و عملکرد دو عامل زیر مشخص می شود : ۱- ماهیت ساختاری و عملکرد ارکان و عناصر اصلی و تشکیل دهنده ی نظام اجتماعی آن کشور ۲- شرایط و موقیت منطقه و جهان در ارتباط با آن کشور . در ارتباط با عامل اول باید گفت که عناصر و ارکان اصلی جامعه ی ما به خاطر ناهمگونی ساختاری آنها ، زمینه های نامطلوبی را برای تحول ، توسعه و تکامل اجتماعی فراهم کرده است . این واقعیت زمینه ی مناسب را برای شکل گیری روابط اجتماعی عادلانه ، تقسیم کار اجتماعی عادلانه ، توزیع امکانات و امتیازات اجتماعی بر پایه ضوابط و قوانین مدون و انسانی فراهم ننموده است )) ( سیف اللهی ، ۱۳۸۱ : ۱۶۷) بنابراین زمینه برای ظهور و بروز بحران های گوناگون در جامعه فراهم می باشد .
لذا ضرورت بررسي عوامل مؤثر بر شكل گيري هويت اجتماعي دانش آموزان به شدت احساس مي شود كه در اين تحقيق به آن پرداخته مي شود.
اهداف تحقيق
اهداف تحقيق حاضر عبارتند از:
ـ شناسایی عوامل موثر بر شكل گيري هويت اجتماعي دانش آموزان متوسطه شهر نیشابور
ـ بررسي میزان همبستگی عوامل موثر بر شکل گیری هويت اجتماعي از ابعاد : ملی ، دینی و خانوادگی
– یافتن و ارائه راه حل برای بهبود هویت اجتماعی دانش آموزان متوسطه شهر نیشابور

فهرست مطالب :
چکیده
فصل اول : طرح تحقیق
۱-۱ مقدمه
۲-۱ موضوع تحقیق
۳-۱ بیان مساله
۴-۱ اهمیت و ضرورت تحقیق
۵-۱ اهداف تحقیق
۶-۱ محدود زمانی و مکانی تحقیق
۷-۱پیشینه تحقیق
۱-۷-۱ تحقیقات داخلی
۲-۷-۱تحقیقات خارجی
۳-۷-۱ جمع بندی نتایج تحقیقات
۸-۱ تعاریف مربوط به هویت
۹-۱ موانع و تنگناهای تحقیق
فصل دوم : مبانی و چارچوب نظری
۱-۲ مقدمه
۲-۲ مباحث نظری
۱-۲-۲ دورکیم
۲-۲-۲ پارسونز
۳-۲-۲ ماکس وبر
۴-۲-۲ کنش متقابل نمادی
۵-۲-۲ کولی
۶-۲-۲ مید
۷-۲-۲ گافمن
۸-۲-۲ نظریه هویت (بورک)
۳-۲ چارچوب نظری مورد استفاده تحقیق
۴-۲ پرسشهای تحقیق
۵-۲ فرضیات تحقیق
۶-۲ الگوی نظری و تحلیلی تحقیق
فصل سوم : روش تحقیق
۱-۳ مقدمه
۲-۳ نوع تحقیق
۳-۳ تعریف نظری وعملی متغیرهای تحقیق
۱-۳-۳ تعریف نظری متغیرهای تحقیق
۲-۳-۳ تعریف عملی متغیرهای تحقیق
۴-۳ متغیرهای مستقل و وابسته
۵-۳ شاخص سازی متغیر های تحقیق
۱-۵-۳ شاخص سازی متغیرهای مستقل
۲-۵-۳ شاخص سازی متغیرهای وابسته
۶-۳ قابلیت اعتماد شاخص ها (الفای کرانباخ)
۷-۳ اعتبار تحقیق
۸-۳ جامعه آماری
۹-۳ تعیین حجم نمونه و شیوه نمونه گیری
۱-۹-۳ تعیین حجم نمونه
۲-۹-۳ شیوه نمونه گیری
۱۰-۳ واحد تحلیل
۱۱-۳ تکنیک ها و ابزارهای جمع آوری داده ها و اطلاعات
۱۲-۳ روش تجزیه و تحلیل اطلاعات
فصل چهارم : یافته ها و دستاوردهای تحقیق
۱-۴ مقدمه
۲-۴ توصیف دستاوردهای تحقیق
۱-۲-۴ بررسی مشخصات پاسخگویان بر اساس جنس
۲-۲-۴ بررسی مشخصات پاسخگویان بر اساس پایه تحصیلی
۳-۲-۴ بررسی مشخصات پاسخگویان بر اساس رشته تحصیلی
۴-۲-۴ بررسی مشخصات پاسخگویان بر اساس تحصیلات پدر
۵-۲-۴ بررسی مشخصات پاسخگویان بر اساس تحصیلات مادر
۶-۲-۴ بررسی مشخصات پاسخگویان بر اساس در آمد ماهانه خانواده
۷-۲-۴ بررسی میزان رضایت از خود دانش آموزان
۸-۲-۴ بررسی میزان تایید دیگران
۹-۲-۴ بررسی میزان درونی کردن ارزشها
۱۰-۲-۴ بررسی میزان هماهنگی ارزشهای گروهی
۱۱-۲-۴ بررسی میزان پایگاه اقتصادی – اجتماعی دانش آموزان
۱۲-۲-۴ بررسی میزان هویت دینی دانش آموزان
۱۳-۲-۴ بررسی میزان هویت خانوادگی دانش آموزان
۱۴-۲-۴ بررسی میزان هویت ملی دانش آموزان
۱۵-۲-۴ بررسی میزان هویت اجتماعی دانش آموزان
فصل پنجم : تحلیل و تبیین دستاوردهای تحقیق
۱-۵ مقدمه
۲-۵ آزمون فرضیات
۱-۲-۵ آزمون فرضیه ۱: بررسی رابطه بین «جنس» و «هویت اجتماعی» دانش آموزان
۲-۲-۵ آزمون فرضیه ۲ : بررسی رابطه بین «پایگاه اقتصادی – اجتماعی» و« هویت اجتماعی»
۳-۲-۵ آزمون فرضیه ۳: بررسی رابطه بین «رضایت از خود» و «هویت اجتماعی»
۴-۲-۵ آزمون فرضیه ۴ :بررسی رابطه بین «تایید دیگران» و «هویت اجتماعی»
۵-۲-۵ آزمون فرضیه ۵ :بررسی رابطه بین «درونی کردن ارزشها» و «هویت اجتماعی»
۶-۲-۵ آزمون فرضیه ۶ : بررسی رابطه بین «هماهنگی ارزشهای گروهی» و «هویت اجتماعی»
۳-۵ تحلیل چند متغیری (رگرسیون چندگانه)
۱-۳-۵ تحلیل چند متغیری هویت دینی
۲-۳-۵ تحلیل چند متغیری هویت خانوادگی
۳-۳-۵ تحلیل چند متغیری هویت ملی
۴-۳-۵ تحلیل چند متغیری هویت اجتماعی
۴-۵ تحليل مسير
فصل ششم : نتیجه گیری و پیشنهادها
۱-۶ خلاصه تحقیق
۲-۶ جمع بندی و نتیجه گیری
۳-۶ پیشنهادها
فهرست منابع و ماخذ
پیوست